W dzisiejszym wpisie opiszemy pokrótce czym charakteryzują się PsyOps – operacje psychologiczne. To wstęp teoretyczny do szerokiego zagadnienia.

PsyOps, zwane również operacjami psychologicznymi (od ang. Psychological Operations), to dziedzina działalności militarnej, wywiadowczej, a także informacyjnej, która obejmuje szeroki zakres działań mających na celu wpływanie na przekonania, zachowania i emocje w celu osiągnięcia określonych celów strategicznych.

Przykładowe techniki

Operacje psychologiczne wykorzystują różne techniki, takie jak propaganda, manipulacja informacją, dezinformacja, czy tez strategie perswazyjne i psychologiczne, aby wpływać na grupy docelowe, takie jak wojska wroga, ludność cywilna lub inne grupy i organizacje. Ich celem jest oddziaływanie na sposób myślenia, emocje, postawy i zachowania ludzi, aby zdobyć przewagę psychologiczną i osiągnąć zamierzone cele. Oto kilka głównych technik stosowanych w operacjach psychologicznych:

• Propaganda. Jest to jedna z najważniejszych technik stosowanych w PsyOps. Polega na rozpowszechnianiu wytworzonych w sposób celowy informacji, które mają wpływać na percepcję grupy docelowej. Propaganda może być zarówno pozytywna (promowanie własnych celów, ideologii, wartości) jak i negatywna (podkopywanie zaufania, demonizacja przeciwnika).
• Dezinformacja. Polega na celowym rozpowszechnianiu fałszywych lub błędnych informacji w celu wprowadzenia w błąd i zdezorientowania odbiorców. Dezinformacja może być stosowana zarówno wobec wrogów, jak i w celu wpływania na własne siły lub opinie publiczną. Często wykorzystuje się media, Internet i platformy społecznościowe do szybkiego rozprzestrzeniania treści tego rodzaju.
• Operacje cybernetyczne. W dzisiejszym świecie stanowią one ważny element operacji psychologicznych. Polegają na wykorzystywaniu cyberprzestrzeni do zakłócania, dezinformowania i wpływania na systemy komunikacyjne, infrastrukturę czy media społecznościowe. Przykładem może być atak hakerski na strony internetowe, rozpowszechnianie wirusów komputerowych czy też tworzenie i wykorzystanie fałszywych kont w mediach społecznościowych do wzmacniania określonych przekazów.
• Operacje informacyjne. Stosowane są różne techniki informacyjne w celu przekazywania zamierzonych treści i manipulowania percepcją. Może to obejmować dystrybucję ulotek, plakatów, audycji radiowych i telewizyjnych, wystąpień publicznych, artykułów prasowych itp. Operacje informacyjne mają na celu wpływanie na opinie publiczną, zmienianie przyjętych narracji i kształtowanie nastrojów społecznych.
• Psychologiczne operacje wpływu. Ta technika obejmuje różne strategie psychologiczne, takie jak manipulacja emocjami, używanie psychologicznych zasad wpływu społecznego (np. społeczny dowód słuszności, autorytet), wykorzystywanie lęków i nadziei, tworzenie poczucia zagrożenia lub obietnicy nagrody. Celem jest manipulacja psychologiczna, która prowadzi do pożądanych zachowań i reakcji.

Środki przekazu

Operacje psychologiczne stanowią skomplikowany obszar, który stale się rozwija wraz z postępem technologicznym i zmieniającymi się realiami politycznymi. Ich skuteczność zależy od rozumienia psychologii grup docelowych oraz umiejętności dostosowania przekazu i strategii do konkretnej sytuacji. W erze nowoczesnych konfliktów operacje psychologiczne są ważnym narzędziem walki informacyjnej i wpływania na przekonania i zachowania ludzi. W świecie cyfrowym, gdzie media społecznościowe i Internet odgrywają kluczową rolę w przekazywaniu informacji, PsyOps zostały rozszerzone o nowe możliwości i narzędzia.

Prowadzący operacje psychologiczne wykorzystują różnorodne kanały dotarcia do swoich odbiorców. Wybór konkretnych kanałów zależy od celów operacji, grupy docelowej i dostępnych zasobów. Oto kilka powszechnie stosowanych kanałów:

• Media tradycyjne. W ramach operacji psychologicznych często wykorzystuje się tradycyjne media, takie jak telewizja, radio, gazety i czasopisma. Poprzez dystrybucję przemyślanych audycji, artykułów prasowych i reklam, prowadzący PsyOps mają możliwość dotarcia do szerokiej publiczności.
• Internet i media społecznościowe. W erze cyfrowej Internet i social media stały się istotnym kanałem komunikacji i wpływu. Operacje psychologiczne często wykorzystują platformy takie jak Facebook, Twitter, YouTube, Instagram, TikTok itp., aby rozpowszechniać przekazy, propagandę, czy dezinformację i manipulować opinią publiczną.
• Plakaty, ulotki i materiały drukowane. Stosowanie materiałów drukowanych, takich jak plakaty, ulotki, broszury, może być skutecznym sposobem dotarcia do lokalnych społeczności, wojsk czy uchodźców. Te fizyczne nośniki są nadal szeroko wykorzystywane w operacjach psychologicznych.
• Radia i głośniki. Nadawanie przekazu radiowego lub wykorzystywanie głośników umożliwia przekazanie komunikatów do dużej liczby osób w krótkim czasie. To szczególnie przydatne w przypadku operacji skierowanych do ludności cywilnej lub wojsk wroga.
• Komunikacja bezpośrednia: Niektóre operacje psychologiczne opierają się na bezpośredniej komunikacji, takiej jak spotkania, rozmowy telefoniczne, listy, rozmowy prywatne itp. Takie interakcje umożliwiają bardziej spersonalizowane podejście i wpływ na szczególne jednostki lub małe grupy.

Warto zauważyć, że w dzisiejszych czasach często występuje łączenie różnych kanałów komunikacji w ramach kompleksowych operacji psychologicznych. Wykorzystanie multipleksowe kanałów i synergia między nimi może zwiększyć skuteczność działań.

Wykorzystanie nowoczesnych technologii

W ostatnich latach obserwuje się wzrost działań z zakresu psychologicznych operacji wpływu prowadzonych za pomocą platform mediów społecznościowych. Przekazy dezinformacyjne, fałszywe konta, boty internetowe, kampanie narracyjne – wszystko to stanowi elementy strategii wpływu opartej na psychologii mas. Poprzez manipulację informacją, wywoływanie emocji i wpływanie na percepcję rzeczywistości, takie operacje mogą wpływać na przekonania i zachowania ludzi.

Nowe środki przekazu skupiają ogromne społeczności, a znajomość mechanizmów platform społecznościowych umożliwia efektywne docieranie do ściśle sprecyzowanych grup docelowych. Co więcej, w ich obrębie możliwe jest tworzenie fałszywych kont lub wręcz całych sieci botów (najczęściej zarządzanych w zautomatyzowany sposób), co pozwala na kreowanie dyskusji o określonym wydźwięku, wzmacnianie wybranych przekazów, czy też ataki na innych użytkowników (lub ich grupy).

Nie tylko wojna

Operacje psychologiczne nie są ograniczone tylko do konfliktów militarnych czy działań wywiadowczych. Są one również wykorzystywane w kontekście komercyjnym, politycznym i społecznym. Na przykład, firmy mogą stosować techniki psychologiczne w celu wpływania na decyzje zakupowe klientów, politycy mogą wykorzystywać psychologię do przekonywania wyborców, a organizacje społeczne mogą stosować operacje psychologiczne w celu zwiększenia świadomości na temat określonej sprawy.

Działania tego rodzaju budzą również wiele kontrowersji, zwłaszcza jeśli są stosowane w sposób nieetyczny lub mają na celu manipulację i wprowadzanie ludzi w błąd. Walka w sferze informacyjnej nie jest jednak niczym nowym – jej elementy były zalecane już np. przez Sun Tzu. Upowszechnienie się komunikacji masowej i nowoczesnych technologii zwiększyło rolę PsyOps – mogą one wpływać na sferę mentalną (dosłownie jako walka o umysły), choć nie bez znaczenia pozostaje też pierwiastek infrastruktury (np. zakłócania przekazów przeciwnika w cyberprzestrzeni). 

Można powiedzieć, że jest to specyficzny zestaw narzędzi, które posiadają oparcie na naukach społecznych (politycznych, socjologii), psychologii i historii. Jego głównym celem jest oddziaływanie na dane społeczeństwo lub społeczności, w związku z potrzebą wytworzenia określonej atmosfery.